Ελος Αρτζαν

Κωδικός Natura 2000: GR1230005

Έκταση: 1.717,78 ha

Προστασία: ΖΕΠ

Ο ταμιευτήρας Αρτζάν

Η προστατευόμενη περιοχή του Έλους Αρτζάν (ή Λίμνη Βαφειοχωρίου) βρίσκεται στην Κεντρική Μακεδονία, ανατολικά του Πολύκαστρου Κιλκίς.  Περιλαμβάνει έναν ταμιευτήρα γλυκού νερού και ένα έλος που δημιουργήθηκαν μετά την αποξήρανση δύο μεγαλύτερων λιμνών, των λιμνών Αρτζάν και Αματόβου. Ο ταμιευτήρας που κατασκευάστηκε λειτουργεί ως αντιπλημμυρικό έργο το χειμώνα και ως αρδευτικό το καλοκαίρι. Το αποξηραμένο έλος πλημμυρίζει, μερικώς, εποχιακά.

Ο ταμιευτήρας περιβάλλεται από καλλιέργειες, κυρίως σιτηρών, και λιβάδια, ενώ στην περιοχή υπάρχουν επίσης μικρές λίμνες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για τη δημιουργία του ταμιευτήρα.

Η περιοχή φιλοξενεί σημαντική ορνιθοπανίδα, καθώς έχουν καταγραφεί πενήντα είδη πουλιών. Από αυτά, 22 είδη πουλιών διαχειμάζουν, ενώ 16 είναι μεταναστευτικά είδη που την χρησιμοποιούν ως σταθμό ξεκούρασης και τροφοληψίας. Εδώ διαχειμάζουν μεταξύ άλλων  ο κορμοράνος, η λαγγόνα και ο αργυροπελεκάνος, καθώς και ένας μεγάλος αριθμός παπιών όπως  το κιρκίρι,  το γκισάρι, η  χουλιαρόπαπια και η βαρβάρα.

Ωστόσο, τα δύο είδη εξαιτίας των οποίων η περιοχή χαρακτηρίστηκε Ζώνη Ειδικής Προστασίας (είδη χαρακτηρισμού) είναι το μουστακογλάρο που φωλιάζει εκεί τακτικά, και η αετογερακίνα, με τουλάχιστον δύο ζευγάρια.

Μουστακογλάρονο Κώστας Σταφυλίδης

Ανθρώπινες δραστηριότητες

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και το κυνήγι. Η αγροτική εντατικοποίηση, οι εκβαθύνσεις, η δημιουργία καναλιών και η παράνομη υλοτόμηση του παρόχθιου δάσους αποτελούν πρακτικές μη αειφορικής εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος και συχνά προκαλούν όχληση στα πουλιά και τα άλλα είδη.

Η αποξήρανση των λιμνών

Στην περιοχή υπήρχαν ως τις αρχές του 20ου αιώνα οι «δίδυμες» λίμνες-έλη Αρτζάν και Αματόβου, που τροφοδοτούνταν από τις πλημμύρες του Αξιού. Οι λίμνες αυτές –που συχνά αναφέρονταν ως μία, καθώς επικοινωνούσαν με μία φυσική διώρυγα- ήταν μεγάλης σημασίας για τα αποδημητικά, αλλά και άλλα πουλιά των υγροτόπων.

Οι δύο λίμνες αποξηράθηκαν κατά τη δεκαετία του 1930, στο πλαίσιο των ευρύτερων έργων εγγείων βελτιώσεων που πραγματοποίησε στον κάμπο της Θεσσαλονίκης η αμερικανική εταιρεία Foundation, ώστε να απαλλαχθεί η περιοχή από τις πλημμύρες του Αξιού και την ελονοσία και με απώτερο σκοπό την δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Ενδεικτικό της σημασίας του έργου της αποξήρανσης είναι ότι εγκαινιάστηκε από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο στις 25 Νοεμβρίου 1929.

Ο ταμιευτήρας που κατασκευάστηκε στη θέση των πρώην λιμνών λειτουργεί ως αντιπλημμυρικό έργο το χειμώνα και ως αρδευτικό το καλοκαίρι. Έπειτα από την κατασκευή του ταμιευτήρα Αρτζάν για την εξυπηρέτηση των αρδευτικών αναγκών της γύρω περιοχής, το πλημμύρισμα της περιοχής και κατά συνέπεια οι μεταβολές στη στάθμη των υδάτων του ταμιευτήρα, αποτελούν την πιο σημαντική απειλή για τους πληθυσμούς των πουλιών που αναπαράγονται. Προκειμένου να προφυλάσσονται οι τόποι αναπαραγωγής των πουλιών, είναι σημαντικό να διατηρείται η στάθμη του νερού στην λιμνοδεξαμενή μεταξύ ορισμένου ελάχιστου και μέγιστου ορίου.

 

 

Βιβλιογραφία

  • Τ. Δημαλέξης – Δ. Μπούσμπουρας, 2009, Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας. Φάκελος περιοχής: GR1230005 Περιοχή Έλους Αρτζάν
  • Ευσαΐα Βαρδουλάκη, 2014, Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση Υδροληψίας ΚΑΔ Αρτζαν – Αμάτοβου από π. Αξιό Ν. Κιλκίς
  • Νουκου Δ., 2018, ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ «Ν. ΜΕΣΗΜΒΡΙΑ – ΕΙΔΟΜΕΝΗ, ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΣΦΑ ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΓΔΜ»
  • http://www.ornithologiki.gr/page_iba.php?aID=24
  • http://maxitis.gr/apoxiransi-limnis-artzan-amatovou-egkainia-1929-venizelos/
Εκτύπωση άρθρου