Απειλες

Η προστατευόμενη περιοχή Δέλτα Αξιού βρίσκεται πολύ κοντά σε μία μεγαλούπολη, τη Θεσσαλονίκη, και περιλαμβάνει έναν από τους πλέον παραγωγικούς κάμπους της χώρας. Η πραγματικότητα αυτή δημιουργεί μία σειρά προβλημάτων, η επίλυση των οποίων είναι περίπλοκη. Οι σημαντικότερες απειλές για το φυσικό περιβάλλον της προστατευόμενης περιοχής είναι:

Η ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων νερών.

Η χημική και οικολογική κατάσταση των επιφανειακών και υπόγειων νερών της περιοχής είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη εξαιτίας της έντονης αγροτικής δραστηριότητας, της ύπαρξης πολυάριθμων βιομηχανικών-βιοτεχνικών μονάδων (μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, παραγωγής ζάχαρης, χαρτοπολτού, χημικών, αγροχημικών κλπ.), της αυξημένης εκτατικής (ελεύθερης) ή σταβλισμένης κτηνοτροφίας και της έντονης αστικοποίησης. Στην περίπτωση του ποταμού Αξιού, υπάρχει επιπλέον επιβάρυνση από διασυνοριακούς ρύπους. Τελικός αποδέκτης των ρυπασμένων αυτών νερών των ποταμών, αλλά και των αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων της Θεσσαλονίκης είναι ο Θερμαϊκός Κόλπος. Η σημερινή κατάστασή του, αν και βελτιωμένη συγκριτικά με το παρελθόν -μετά την έναρξη λειτουργίας των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων- παρουσιάζει πολλά και ποικίλα προβλήματα (π.χ. αυξημένες συγκεντρώσεις στα ιζήματα του πυθμένα βαρέων μετάλλων όπως μόλυβδος, ψευδάργυρος, χρώμιο κ.ά., φαινόμενα έντονου ευτροφισμού λόγω υψηλής συγκέντρωσης θρεπτικών αλάτων με συνέπεια περιστατικά εξάρσεων τοξικού φυτοπλαγκτού κλπ.).

λύματα κτηνοτροφίας

Λύματα στον Αξιό από σφαγεία στην περιοχή της Αξιούπολης

H μη αειφορική διαχείριση του νερού. Τρεις είναι οι βασικοί χρήστες των επιφανειακών και υπόγειων νερών της περιοχής: η γεωργία, η βιομηχανία και η ύδρευση. Λόγω της αυξανόμενης ανάγκης για νερό τους καλοκαιρινούς μήνες, παρατηρείται πτώση της στάθμης των ποταμών που οφείλεται, εκτός των άλλων, και στην υπεράντληση των υδάτων από αυθαίρετες υδροληψίες. Γεωργοί που βρίσκονται στις παραποτάμιες περιοχές, λόγω  μη ύπαρξης των απαραίτητων αρδευτικών υποδομών, προβαίνουν αυθαίρετα σε απ’ ευθείας άντληση υδάτων από τα ποτάμια.

Η αυθαίρετη δόμηση και η πίεση από την οικιστική και βιομηχανική ανάπτυξη. Εξαιτίας της γειτνίασης με τη βιομηχανική περιοχή Θεσσαλονίκης υπάρχει πίεση για ανάπτυξη εμπορευματικών, βιοτεχνικών ή βιομηχανικών δράσεων εντός της προστατευόμενης περιοχής. Η πίεση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τον χωροταξικό σχεδιασμό της προστατευόμενης περιοχής και εναντιώνεται σε ευρωπαϊκές οδηγίες και την ελληνική νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον,  πολυάριθμες παράγκες και αυθαίρετα μικρά κτίσματα στο παράκτιο τμήμα από το Καλοχώρι προς τη Χαλάστρα, αλλά σε μικρότερο βαθμό και στις εκβολές του Λουδία, αλλοιώνουν το τοπίο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια τα υφιστάμενα κτίρια και πρόχειρες κατασκευές παρουσιάζουν εικόνα εγκατάλειψης, λόγω της ευρύτερης οικονομικής συγκυρίας.

Η ανεξέλεγκτη απόθεση στερεών αποβλήτων (μπάζα, απορρίμματα κλπ.) Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που παρουσιάζονται στην προστατευόμενη περιοχή είναι η ανεξέλεγκτη απόρριψη μπαζών και σκουπιδιών στη φύση. Παραποτάμια δάση, υγρότοποι, παράκτιες περιοχές, χώροι που παλαιότερα φιλοξενούσαν δραστηριότητες αναψυχής, σήμερα έχουν μετατραπεί σε σκουπιδότοπους. Εκτός από την αισθητική υποβάθμιση του τοπίου, δημιουργούνται και προβλήματα ρύπανσης των επιφανειακών και υπόγειων νερών, του αέρα και του εδάφους, καθώς και αλλοίωση σπάνιων και ευαίσθητων οικοτόπων. Σύμφωνα με τις καταγραφές του Φορέα Διαχείρισης, όσο πιο κοντά στην πόλη βρίσκεται μία περιοχή στην πόλη της Θεσσαλονίκης, τόσο μεγαλύτερη είναι η επιβάρυνση που δέχεται.

μπάζα Αξιός

Μπάζα στην κοίτη του Αξιού

Η χρήση μη ορθών γεωργικών πρακτικών. Η εντατικοποίηση της γεωργίας στην περιοχή και ειδικότερα της ρυζοκαλλιέργειας είχε ως αποτέλεσμα τη χρήση γεωργικών πρακτικών με αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον. Συχνό φαινόμενο άλλωστε, κάθε χρόνο, είναι και το κάψιμο των ρυζοκάλαμων  που ακολουθεί την συγκομιδή, δημιουργώντας συνθήκες αποπνικτικές και επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία.  Η συνεχής επιδίωξη της αύξησης της παραγωγής  με οποιοδήποτε κόστος από κάποιους γεωργούς οδηγεί πολλούς στην  υπερβολική χρήση φυτοφάρμακων και λιπασμάτων, αλλά και σε παράνομες εκχερσώσεις.

Μη ορθές πρακτικές αλιείας-υδατοκαλλιέργειας. Στη θαλάσσια περιοχή ασκείται κυρίως η παράκτια αλιεία, ενώ στα ποτάμια και στις εκβολές η αλιεία πραγματοποιείται με βάρκες, δίχτυα κλπ. από τους ολιγάριθμους επαγγελματίες ψαράδες και με καλάμια από τους ερασιτέχνες. Στα ποτάμια τμήματα εντός της προστατευόμενης περιοχής, είτε στις εκβολές, είτε ανάντη κυρίως του φράγματος της Ελεούσας στον Αξιό ποταμό, καταγράφονται από τους οικοφύλακες του Φορέα περιστατικά παράνομης αλίευσης κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου των ψαριών (Απρίλιο-αρχές Ιουνίου), οπότε και ισχύει απαγόρευση  της αλιείας στα εσωτερικά νερά. Επιπλέον, υπάρχουν αναφορές για περιστατικά ηλεκτραλιείας (παράνομη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος) στα ποτάμια, που αποτελεί την πλέον καταστρεπτική πρακτική, αφού μπορεί να πλήξει θανάσιμα κάθε ζωντανό οργανισμό σε ακτίνα 2 μέτρων!

Η μη ορθολογική άσκηση της μυδοκαλλιέργειας μπορεί να επηρεάσει τη φέρουσα ικανότητα του θαλάσσιου οικοσυστήματος –δηλ. την ικανότητα του να παρέχει επαρκή τροφή, χώρο, οξυγόνο κλπ. στους πληθυσμούς που διαβιούν σε αυτό- είτε γιατί η διατροφή των εκτρεφόμενων ειδών βασίζεται στην κατανάλωση φυσικών πόρων (πλαγκτό, οξυγόνο κλπ.) είτε γιατί η λανθασμένη χωροθέτηση και ο συνωστισμός των μονάδων οδηγεί σε επιβράδυνση της κυκλοφορίας του νερού με συνέπεια τη μείωση της αυτοκαθαριστικής ικανότητας του κόλπου, την  επιβάρυνση των ιζημάτων του πυθμένα από την απόθεση οργανικού υλικού κ.ά.. Επιπλέον, οι μη ορθές πρακτικές που υιοθετούνται (χρήση ακατάλληλων πλωτήρων, απόρριψη παλιού εξοπλισμού όπως τα δίχτυα από τις αρμαθιές στη θάλασσα κλπ.) οδηγούν στην υποβάθμιση της οικολογικής κατάστασης των θαλάσσιων οικοτόπων και κατ’ επέκταση, στην  πτώση της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος.

Η εντατική κτηνοτροφία και υπερβόσκηση. Μετά την δεκαετία του ’50, μεγάλες εκτάσεις που πρωτύτερα ήταν υγρότοποι αποδόθηκαν στη γεωργία με αποτέλεσμα να συρρικνωθούν πάρα πολύ οι διαθέσιμες για βόσκηση περιοχές. Έτσι, σήμερα, οι πολυτιμότερες από άποψη βιοποικιλότητας περιοχές, που φιλοξενούν τα ομορφότερα τοπία και τα σπανιότερα πουλιά, δέχονται ασφυκτική πίεση από τη βόσκηση των κτηνοτροφικών ζώων (αγελάδες στο μεγαλύτερο ποσοστό, πρόβατα και λίγα κατσίκια), ενώ έχουν αλλοιωθεί και υποβαθμιστεί τα παραποτάμια δάση.

Το παράνομο κυνήγι. Το παράνομο κυνήγι -η λαθροθηρία- είναι μία μεγάλη πληγή της ελληνικής υπαίθρου και της ελληνικής πανίδας. Ελλιπής φύλαξη κι εφαρμογή των νόμων, καθώς και ελλιπής ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση του κυνηγετικού κόσμου έχουν ως αποτέλεσμα τον αναίτιο θάνατο και τραυματισμό εκατοντάδων άγριων ζώων το χρόνο. Λύσεις στο μεγάλο αυτό πρόβλημα μπορούν να βρεθούν μόνο μέσα από τη συνεργασία του κυνηγετικού κόσμου και όσων ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος, πάνω στη βάση του κοινού μας ενδιαφέροντος για την διατήρηση της ελληνικής άγριας φύσης.

Οι παράνομες αμμοληψίες. Περιστατικά παράνομων αμμοληψιών καταγράφονται στους ποταμούς Αξιό και Αλιάκμονα. Στα σημεία των παράνομων αμμοληψίων έχει υποβαθμιστεί το παραποτάμιο οικοσύστημα και έχει αλλοιωθεί η κοίτη του ποταμού, με αποτέλεσμα να απειλούνται καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώνεται ολοσχερής καταστροφή της βλάστησης και κοπή των δέντρων.

Η λαθροϋλοτομία. Η παράνομη υλοτομία εμφανίσθηκε στην προστατευόμενη περιοχή Δέλτα Αξιού σε μεγαλύτερη ένταση κυρίως με την έναρξη της οικονομική κρίση και την αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Το πρόβλημα εντοπίζεται στα παρόχθια δάση του Αξιού και του Αλιάκμονα.

Επιπλέον, θα πρέπει να αναφερθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην προστατευόμενη περιοχή που συνδέονται με αύξηση της θερμοκρασίας, ανύψωση της στάθμης θάλασσας και ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες.

Εκτύπωση άρθρου