Λιμνοθαλασσα Αγιου Μαμα

Κωδικός Natura 2000: GR1270004

Έκταση: 633,15 ha

Προστασία: ΕΖΔ – ΖΕΠ

Η Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα βρίσκεται στη Χαλκιδική, στο βορειοανατολικό τμήμα της χερσονήσου της Κασσάνδρας, κοντά στο ομώνυμο χωριό του Αγίου Μάμα. Είναι ένας μικρός αλλά σημαντικός παράκτιος υγρότοπος που αποτελείται από στάσιμα υφάλμυρα και αλμυρά νερά, στάσιμα γλυκά νερά, ξηρά πυριτικά λιβάδια, αλμυρά έλη, λιβάδια, αλλά και καλλιεργούμενη γη.

Είναι μια περιοχή που κατακλύζεται περιοδικά με νερό, μικρού βάθους. Κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, κάποιες χρονιές, το νερό εξατμίζεται τελείως. Χαρακτηρίζεται ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και ένα μέρος του ως Καταφύγιο Αγρίας Ζωής.

Στον υγρότοπο παρατηρούνται αρκετοί τύποι βλάστησης σε σχέση με το μικρό του μέγεθος, όπως αμμοθινική, αλοφυτική, βλάστηση υγρών λιβαδιών και καλαμώνων. Μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και άμπωτης, η λιμνοθάλασσα χαρακτηρίζεται από μονοετή βλάστηση με κυρίαρχα είδη το κεφαλοθύμαρο Thymus capitatus, τον προστατευόμενο κρίνο της θάλασσας Pancratium maritimum, το σπάρτο Spartium junceum και το σκοβούρλο Holoschoenus vulgaris. Περιμετρικά του υγροτόπου υπάρχουν αροτριαίες καλλιέργειες.

Ορνιθοπανίδα

Ο υγρότοπος του Αγίου Μάμα προσφέρει καταφύγιο σε μια ενδιαφέρουσα ορνιθοπανίδα, αποτελούμενη από περισσότερα από 160 είδη αναπαραγόμενων και διαβατικών παρυδάτιων πουλιών, όπως οι καλαμοκανάδες, οι πετροτουρλίδες και τα νεροχελίδονα. Μάλιστα, οι καλαμοκανάδες, οι αβοκέτες και οι βαρβάρες φωλιάζουν εδώ σε πολύ μεγάλους αριθμούς, πράγμα που κάνει τον υγρότοπο ξεχωριστό. Υπάρχουν χρονιές που ο αναπαραγόμενος πληθυσμός αβοκέτας φτάνει τα 100 ζευγάρια (ο σημαντικότερος στην Ελλάδα, όταν περιοχές όπως το Δέλτα Έβρου και το Δέλτα Αξιού έχουν πολύ λιγότερα), ενώ ο αναπαραγωγικός πληθυσμός της βαρβάρας φτάνει τα 50 ζευγάρια (επίσης ο σημαντικότερος στην Ελλάδα, όταν σε όλη τη χώρα εκτιμάται στα 120-150 ζευγάρια).

Αβοκέτες Λία Παπαδράγκα

Τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής (δηλαδή τα είδη χάρη στα οποία η περιοχή εντάχθηκε στο δίκτυο Natura 2000) είναι το νεροχελίδονο Glareola pratincola, ο καλαμοκανάς Himantopus himantopus και η λεπτομύτα Numenius tenuirostris, η οποία χαρακτηρίζεται ως κρισίμως κινδυνεύον είδος σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο, αλλά στην πραγματικότητα θεωρείται πλέον είδος εξαφανισμένο.

Η περιοχή είναι σημαντική για τη διαχείμαση των παπιών. Εκτός από τις βαρβάρες, εδώ διαχειμάζει η φαλαρίδα σε πληθυσμό που φτάνει τα 2.500 άτομα, καθώς και μεγάλα κοπάδια από σφυριχτάρια.

Επίσης, η Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα περάσματα του μαυροκέφαλου γλάρου στη χώρα μας, καθώς κατά τη μεταναστευτική περίοδο διέρχονται δεκάδες χιλιάδες πουλιά, όπου και σταματούν για τροφή και ξεκούραση. Συνολικά, έχουν καταγραφεί στην περιοχή 181 είδη πουλιών.

Τα τελευταία χρόνια η Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα έχει γίνει γνωστή για τα εκατοντάδες φοινικόπτερα που την επιλέγουν για να διαχειμάσουν προσφέροντας ένα μοναδικό θέαμα στους επισκέπτες. Το 2020, στις αμμονησίδες εντός της λιμνοθάλασσας έγινε δυνατή για πρώτη φορά στην Ελλάδα η αναπαραγωγή φοινικοπτέρων, αν και τελικά οι νεοσσοί δεν επιβίωσαν λόγω της πτώσης της στάθμης του νερού στη λιμνοθάλασσα που έδωσε πρόσβαση σε  θηρευτές όπως σκυλιά και αλεπούδες.

Η εκδίωξη του νεροχελίδονου

Το καλοκαίρι, η μακριά αμμώδης παραλία γεμίζει από κόσμο που έρχεται να δροσιστεί στα απολαυστικά νερά της. Όμως, εξαιτίας της «επέλασης» των τουριστών, με τα τροχοφόρα επί των αμμοθινών, προκαλείται καταστροφή σε μεγάλο μέρος της αμμοθινικής έκτασης, ενώ, για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες λειτουργίας και στάθμευσης των beachbar, εκχερσώνεται πολύτιμη αμμοθινική βλάστηση. Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες και στους πληθυσμούς των πουλιών και κυρίως στους πληθυσμούς του νεροχελίδονου, του θαλασσοσφυριχτή, του γιδοβυζιού και της πετροτουρλίδας.

Το πιο ενδεικτικό παράδειγμα είναι το νεροχελίδονο, που είναι και είδος χαρακτηρισμού της Λιμνοθάλασσας Αγίου Μάμα ως περιοχή του Δικτύου Natura 2000. Το είδος αυτό κάποτε αριθμούσε στην περιοχή 100 ζευγάρια. Εξαιτίας της άναρχης τουριστικής χρήσης της παραλίας, ο πληθυσμός του άρχισε να μειώνεται σταδιακά, μέχρι που το 2015 αναπαράχθηκε το τελευταίο ζευγάρι.

Άλλοι παράγοντες που προκαλούν πίεση στην προστατευόμενη περιοχή είναι η έντονη μείωση των υδάτων της λιμνοθάλασσας λόγω της ξηρασίας και της υπεράντλησης των υπόγειων υδάτων, η έντονη οικιστική ανάπτυξη εντός και γύρω από την προστατευόμενη περιοχή, η απόρριψη μπαζών και σκουπιδιών, το κυνήγι κ.λπ.

Τόπος αγαπημένος για τα φοινικόπτερα

Τα φοινικόπτερα Phoenicopterus roseus έκαναν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια και έκτοτε η παρουσία τους έχει επεκταθεί σε πολλούς υγροτόπους, όπου συναντώνται σε μεγαλύτερους αριθμούς το χειμώνα. Την άνοιξη, τα ενήλικα άτομα πηγαίνουν για την αναπαραγωγή σε αποικίες της Μεσογείου (στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία την Τουρκία και τη Βόρεια Αφρική).

Κατά καιρούς έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες αναπαραγωγής σε υγροτόπους της Ελλάδας, αλλά χωρίς επιτυχία, καθώς το είδος είναι πολύ ευαίσθητο σε οχλήσεις. Ωστόσο, το 2020 έγινε για πρώτη φορά δυνατή η αναπαραγωγή φοινικοπτέρων στη χώρα μας, στον Άγιο Μάμα, όπου γεννήθηκαν περισσότεροι από 100 νεοσσοί. Δυστυχώς, τη χρονιά αυτή η λιμνοθάλασσα ξεράθηκε, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο σε ζώα-θηρευτές να προσεγγίσουν τις νησίδες αναπαραγωγής και να αφανίσουν τα μικρά.

Τα τελευταία χρόνια, ο υγρότοπος του Αγίου Μάμα έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής χάρη στους μεγάλους αριθμούς φοινικοπτέρων που διαχειμάζουν εδώ. Επισκέπτες και φωτογράφοι προσέρχονται για να δουν και να θαυμάσουν τα εντυπωσιακά πουλιά, που οι περισσότεροι γνωρίζουμε ως φλαμίνγκο.

Ωστόσο, παρά το ευγενές κίνητρο, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε υπόψιν ότι όταν πλησιάζουμε πολύ τα πουλιά –τα φοινικόπτερα, αλλά και όλα τα πουλιά των υγροτόπων-, αυτά τρομάζουν και ενοχλούνται. Μάλιστα, κατά την αναπαραγωγική περίοδο, τυχόν απερίσκεπτη συμπεριφορά των επισκεπτών μπορεί να προκαλέσει ακόμη και εγκατάλειψη των φωλιών.

Μεγάλο κίνδυνο για τα πουλιά μπορεί να αποτελέσει η πτήση drone πάνω από τους υγροτόπους, η οποία άλλωστε απαγορεύεται στις περιοχές του Δικτύου Natura.

Δείτε ένα σύντομο βίντεο για τη Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα.

 

Βιβλιογραφία

  • ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΣ ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑΣ, 2015, ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
  • Δ. Μπαμπαλώνας και Ε. Παπαστεργιάδου, 1993, Φυτοκοινωνιολογική – Οικολογική Μελέτη της Λιμνοθάλασσας του Αγίου Μάμα Χαλκιδικής και Προτάσεις Διαχειρίσεως
  • Σ. ΝΤΑΦΗΣ, Ε. ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ. ΜΠΑΜΠΑΛΩΝΑΣ, Ο. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ, Μ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Θ. ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ και Β. ΤΣΙΑΟΥΣΗ, 1997, Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. ΤΟ ΕΡΓΟ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΔΙΚΤΥΟ ΦΥΣΗ 2000
  • ΑΤΕΙ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, 2010, Μετρήσεις για την εκτίμηση της κατάστασης διατήρησης του οικοσυστήματος στην περιοχή Λ/Θ Αγίου Μάμα (GR 1270004) του Δήμου Μουδανιών
  • ΜΑΝΤΖΑΒΕΛΑΣ Α., ΑΛΒΑΝΟΥ Λ., ΜΕΡΓΟΥ Φ., ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ Ι., ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ Ι., 2010, Υπηρεσίες αντιμετώπισης ειδικών περιβαλλοντικών θεμάτων της προστατευόμενης περιοχής Λ/Θ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑ GR 1270004 του Δήμου Μουδανιών
Εκτύπωση άρθρου