H δημιουργια του Δελτα

Η περιοχή του Δέλτα Αξιού δεν είχε πάντα τη μορφή με την οποία τη γνωρίζουμε σήμερα. Στο πέρασμα των χρόνων η έκτασή της και η μορφολογία της άλλαξε πολλές φορές, είτε εξαιτίας φυσικών διεργασιών, είτε λόγω ανθρώπινων παρεμβάσεων.

Πριν από περίπου 24.000 χρόνια η περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου ήταν στεριά, την οποία αποστράγγιζαν οι ποταμοί Αξιός, Γαλλικός, Αλιάκμονας και Μογλενίτσας στην Αλμωπία. Στη συνέχεια -πριν περίπου 18.000 χρόνια, στην Ολόκαινο εποχή- η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε, εξαιτίας της τήξη των παγετώνων. Το θαλασσινό νερό εισχώρησε προς τα βόρεια κατακλύζοντας το βύθισμα του Θερμαϊκού και όλη την πεδινή περιοχή της λεκάνης Θεσσαλονίκης – Γιαννιτσών, μέχρι βορειότερα στις παρυφές των ορεινών όγκων.

Κατά τον 5ο αιώνα, οι πόλεις Σκύδρα και Πέλλα ήταν παραθαλάσσιες. Ιστορικά στοιχεία από την εποχή εκείνη δείχνουν την ταχύτατη εξέλιξη του δελταϊκού συστήματος των τεσσάρων ποταμών. Οι εκβολές των ποταμών μετατοπίστηκαν σημαντικά και στις νέες εκβολές άρχισε η ταχύτατη απόθεση φερτών υλών. Ο Αξιός και ο Γαλλικός σχημάτισαν ένα εκτεταμένο δέλτα μεταξύ Θεσσαλονίκης και Γιαννιτσών με τάση διχοτόμησης του βόρειου τομέα του θαλάσσιου κόλπου.

Σε διάστημα μερικών εκατοντάδων ετών τα δέλτα των ποταμών Αξιού, Γαλλικού και Αλιάκμονα ενώθηκαν δημιουργώντας μια νέα ξηρά που διχοτόμησε τον κόλπο της Θεσσαλονίκης.  Το εσωτερικό τμήμα μετατράπηκε αρχικά σε λιμνοθάλασσα με υφάλμυρο νερό και αργότερα, όταν αποκόπηκε πλήρως από τον Θερμαϊκό, μετατράπηκε σε έλος. Έτσι, δημιουργήθηκε σταδιακά η προσχωσιγενής Λίμνη των Γιαννιτσών ή λίμνη Λουδία.

Η εξέλιξη του Θερμαϊκού Κόλπου ανά τους αιώνες (γράφημα: N-CODE ΕΠΕ)

Τα τεχνικά έργου του 20ου αιώνα

Αργότερα, στις αρχές του 20ου αιώνα, τη «σκυτάλη» στο έργο της διαμόρφωσης της σημερινής εικόνας της περιοχής πήραν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με τα μεγάλα τεχνικά έργα που πραγματοποιήθηκαν. Μεταξύ του 1929 και του 1936 έλαβαν χώρα μεγάλα υδραυλικά έργα, όπως τα κανάλια παροχέτευσης και αποστράγγισης, έργα εγγειοβελτιωτικά, καθώς και κατασκευές αναχωμάτων. Με τα έργα αυτά, δημιουργήθηκαν μεγάλες εκτάσεις, οι οποίες παραχωρήθηκαν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Επιπλέον η κατασκευή του  αρδευτικού και του αποστραγγιστικού δικτύου ευνόησε την γεωργική δραστηριότητα.

Τα πιο σημαντικά από αυτά τα έργα ήταν η εκτροπή της πεδινής κοίτης του Αξιού και η αποστράγγιση της Λίμνης των Γιαννιτσών. Ο ποταμός Αξιός μετατοπίστηκε από το φυσικό του ρου, με σκοπό να μειωθεί η προσάμμωση του κόλπου της Θεσσαλονίκης και να παραμείνει το λιμάνι της ανοιχτό. Η αποστράγγιση της λίμνης των Γιαννιτσών πραγματοποιήθηκε μέσω της κατασκευής ενός μεγάλου τεχνητού καναλιού, που  πήρε το όνομα του παλιού ποταμού Λουδία. Παράλληλα ο ποταμός Μογλενίτσας εκτράπηκε και πέφτει πια μέσα στην κοίτη του Αλιάκμονα.

αποξήρανση λίμνης Γιαννιτσών

Στιγμιότυπο από τα έργα αποξήρανσης της Λίμνης Γιαννιτσών από την αμερικανική εταιρεία New York Company Foundation

Η διαρκής μετατόπιση της κοίτης των ποταμών, οι αλλαγές στα μέτωπα των δελταϊκών σχηματισμών και ο χειμαρρικός χαρακτήρας της ροής τους, είχαν πια δημιουργήσει -στον 20ο αιώνα- μία νέα εκτεταμένη εύφορη πεδιάδα και το μεγαλύτερο δελταϊκό σχηματισμό της χώρας. Τα τελευταία πενήντα χρόνια, η μείωση της υδατοπαροχής και της στερεοπαροχής όλων των ποταμών είχε ως αποτέλεσμα την ανακοπή της δελταϊκής εξέλιξης.

ΠΗΓΕΣ

Poulos S.E., G.Th. Chronis, M.B. Collins, V. Lykousis, 2000. Thermaikos Gulf Coastal System, NW Aegean Sea: an overview of waterrsediment fluxes in relation to air–land–ocean interactions and human activities. Journal of Marine Systems 25_2000. 47–76.

Ghilardi, M., Kunesch S., M. Styllas, E. Fouache, 2007. Reconstruction of Mid –Holocene sedimentary environments in the central part of the Thessaloniki plain (Greece), based on microfaunal identification, magnetic susceptibility and grain-size analyses. In press Geomorphology 2007.

Konstantinidis, K.A., 1989. Land Reclamation Project of the Plain of Thessaloniki. Geotechnical Chamber of Greece, Thessaloniki, 186 pp._in Greek.

Εκτύπωση άρθρου